Kurkuma to ekstrakt z rośliny zwanej ostryżem, należącej do rodziny imbirowatych, uprawianej głównie w Azji południowo-wschodniej. W postaci proszku o intensywnie żółtej barwie i mocnym aromacie, znana jest przede wszystkim w kulturze hinduskiej, gdzie znajduje zastosowanie nie tylko w kuchni, ale i medycynie naturalnej i do barwienia tkanin. Zawiera 69,4% węglowodanów, 6,3% białek, 13,1% wody i 3,5% składników mineralnych, w tym wapnia, żelaza, potasu i sodu. W kurkumie obecne są też witaminy, takie jak tiamina, ryboflawina, niacyna i witamina C. Główny składnik aktywny tej niezwykłej przyprawy – kurkumina – w przemyśle spożywczym określany jest symbolem E100 i stosowany do barwienia głównie ciast, sosów, napojów, a także stanowi około 20% popularnej w kuchni azjatyckiej przyprawy curry.

Poza walorami smakowymi, kurkuma charakteryzuje się szerokim działaniem prozdrowotnym i wykorzystywana była już tysiące lat temu w naturalnej medycynie hinduskiej i chińskiej jako środek przyspieszający gojenie się ran, leczący choroby wątroby i układu trawiennego i przeciwdziałający nadmiernemu apetytowi. We współczesnej medycynie alternatywnej nadal stosowana jest do leczenia chorób skóry, w tym trądziku, jako środek przeciwzapalny i przeciwnowotworowy, a także przeciwdziałający depresji.

O tak silnym działaniu leczniczym kurkumy stanowi właśnie wysoka zawartość składnika aktywnego – kurkuminy. Związek ten zasługuje na uwagę głównie dzięki swojemu wysokiemu potencjałowi antyoksydacyjnemu, który jest porównywalny z działaniem witamin C i E, a także działaniu przeciwwirusowemu i przeciwgrzybiczemu. Kurkumina działa przeciwzapalnie hamując szereg czynników powodujących stany zapalne w organizmie. Działanie to możliwe jest głównie dzięki obecności olejków eterycznych, o efektywności porównywalnej z działaniem kortyzonu i fenylbutazonu.

Działanie przeciwutleniające kurkuminy przekłada się z kolei na efekt przeciwnowotworowy – hamuje ona bowiem aż trzy etapy karcynogenezy – promocję, angiogenezę i wzrost, a także obniża zdolność do tworzenia przerzutów nowotworu. Kurkumina znajduje zastosowanie również u osób poddawanych chemioterapii, dzięki swojemu działaniu uwrażliwiającemu komórki nowotworowe na jej działanie, przy jednoczesnej ochronie komórek zdrowych.

Kurkumina może być skuteczna w prewencji i zwalczaniu chorób otępiennych, takich jak choroba Alzheimera, dzięki zapobieganiu odkładania się złogów beta-amyloidu w mózgu, będącego jedną z głównych przyczyn powstawania i rozwoju chorób neurodegeneracyjnych.

Warto również wspomnieć o szerokim pozytywnym działaniu kurkuminy na przewód pokarmowy człowieka – związek ten zapobiega bowiem nieprzyjemnym skutkom ubocznym nieprawidłowego trawienia, takim jak odbijanie, wzdęcia czy wymioty, przeciwdziała tworzeniu się wrzodów, działa ochronnie na śluzówkę żołądka, działa żółciopędnie, wspomaga działanie wątroby, a także ochrania jej komórki przed uszkodzeniami na skutek działania substancji hepatotoksycznych, w tym alkoholu i leków. Kurkuma ma też zdolność wiązania metali ciężkich, co stanowi dodatkowy czynnik ochronny organizmu.

Dieta bogata w przyprawy, w tym kurkuminę, a także uboga w produkty zwierzęce sprawia, że Hindusi wykazują kilkukrotnie niższą zachorowalność na choroby nowotworowe i cywilizacyjne, niż mieszkańcy Europy i USA. Działanie kurkuminy zostało wielokrotnie udowodnione i wielopłaszczyznowo wpływa na polepszenie stanu zdrowia i funkcjonowania organizmu, głównie poprzez hamowanie oksydacji komórek i zapobieganie procesom zapalnym. Kurkumina jest ponadto nietoksyczna, nie daje skutków ubocznych, a jej działanie można w łatwy sposób wzmocnić wielokrotnie poprzez dodanie np. pieprzu lub papryki. Przyprawa kurkuma jest łatwo dostępna, niedroga i łatwa w zastosowaniu w kuchni – można ją dodawać do potraw z warzyw i ryżu, sosów, a także stosować do napojów i koktajli. Już pół łyżeczki tej niezwykłej przyprawy dziennie może mieć zbawienny skutek dla naszego zdrowia i samopoczucia, warto pamiętać o tym i znaleźć dla kurkumy stałe miejsce w swojej kuchni.

Piśmiennictwo:

[1] Akram M., Uddin S., Ahmed A., Usmanghani K.,

Hannan A., Mohiuddin E., Asif M., CURCUMA LONGA AND CURCUMIN: A REVIEW ARTICLE, ROM. J. BIOL. – PLANT BIOL., VOLUME 55, No. 2, P. 65–70, BUCHAREST, 2010

[2] Deptuła T., Gruber B., Krówczyński A., Kurkumina i jej pochodne – zastosowanie

w terapii przeciwnowotworowej i chemoochronnej, Postępy Fitoterapii 3/2014 Borgis

[3] Hamid Nasri, Najmeh Sahinfard, Mortaza Rafieian, Samira Rafieian, Maryam Shirzad, Mahmoud Rafieian-kopaei, Turmeric: A spice with multifunctional medicinal properties, J HerbMed Pharmacol. 2014; 3(1): 5-8.

[4] Przybylska S., Kurkumina – prozdrowotny barwnik kurkumy, Probl Hig Epidemiol 2015, 96(2): 414-420

[5] Rotarska A., (Nie)zwykła kurkuma, BIO od kuchni| BIOLETYN 15/I/2015

[6] Sikora-Polaczek M., Bielak-Żmijewska A., Sikora E., Molekularne i komórkowe mechanizmy działania kurkuminy — dobroczynny wpływ na organizm, www.postepybiochemii.pl