W dzisiejszych czasach nowotwory to poważne zagrożenie dla naszego zdrowia, ale dieta i styl życia mogą znacząco zmniejszyć lub zwiększyć ryzyko zachorowania ogólnie, a w przypadku niektórych rodzajów nowotworów szczególnie. Przeprowadzono wiele badań naukowych, których wyniki udowadniają, że zmiana diety może pomagać zarówno w zapobieganiu, jak i leczeniu nowotworów. Istnieją tysiące badań nad związkiem diety z rakiem. Przedstawiamy kilka z nich poniżej, aby pokazać szerszą perspektywę.

Światowy Fundusz Badań nad Rakiem i Amerykański Instytut Badań nad Rakiem (2009) przedstawia najważniejsze przyczyny rozwoju nowotworu, którym można zapobiec: palenie papierosów, niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej, nadwaga. Raporty donoszą, że „zapobieganie nowotworom to obecnie najważniejsze, osiągalne i potencjalnie satysfakcjonujące wyzwanie światowej służby zdrowia”. Ponadto stwierdza się w nim również, że diety bogate w pokarmy roślinne, w szczególności warzywa niezawierające skrobi, owoce i inne pokarmy bogate w błonnik spożywczy, witaminę C i karotenoidy mogą chronić przed różnymi odmianami raka.

Raport Światowego Funduszu Badań nad Rakiem i Amerykańskiego Instytutu Badań nad Rakiem poprzedzający powyższy dokument (2007) dogłębnie bada dietę, styl życia i wszystkie istotne czynniki ważne przy zapobieganiu nowotworom. Jednym z ważniejszych zaleceń dla ludzi, przedstawionym w raporcie, jest jedzenie głównie pokarmów roślinnych, warzyw niezawierających skrobi (np. zielone warzywa liściaste, ogórki, papryki), spożycie przynajmniej 600 gramów owoców dziennie (przynajmniej pięć porcji), produktów pełnoziarnistych i/lub wprowadzenie do każdego posiłku nasion roślin strączkowych.

Niedawne badanie przeprowadzone przez Uniwersytet w Oksfordzie, badające wpływ diety na ryzyko zachorowanie na nowotwór, ukazało, że weganie mają znacznie niższe ryzyko zachorowania (Key i in., 2014). Trwające 15 lat badanie, zostało przeprowadzone na 60 000 Brytyjczykach, z których ponad 18 000 było wegetarianami i 2 246 weganami. Odkryli, że ogólna częstość zachorowania na raka (w porównaniu do osób jedzących mięso) była 11% niższa u wegetarian i 19% niższa u wegan. Ten wynik pasuje do przeglądu opracowanego przez Huanga i in. (2012), w którym doszli oni do wniosku, że wegetarianie (wszystkie grupy wegetarian ogółem) mają 18% niższy współczynnik zachorowalności na raka niż osoby jedzące mięso.

Kolejne obszerne badanie, przeprowadzane na prawie 70 000 osób, badające ich przyzwyczajenia żywieniowe oraz częstość występowania nowotworu sugeruje, że diety wegańskie są powiązane z niższym ryzykiem wystąpienia jakiegokolwiek rodzaju nowotworu, w szczególności niższym ryzykiem wystąpienia nowotworów kobiecych, w porównaniu z osobami niebędącymi wegetarianami (Tantamango-Bartley i in., 2013). Wegetarianie, jako grupa ogólnie, mają niższe ryzyko zachorowania na wszystkie rodzaje nowotworów, a raka żołądka i jelit w szczególności, niż osoby jedzące mięso.

Znane badanie The China Study, przeprowadzone w latach 1970 i 1980, pokazało ważny związek pomiędzy przyzwyczajeniami żywieniowymi a ryzykiem zachorowania na raka (Campbell i Junshi, 1994). W badaniu wzięli udział mieszkańcy z 65 chińskich prowincji, a koncentrowano się na ich diecie i stanie zdrowia. Campbell i Junshi zanotowali kilka poważnych chorób, takich jak rak mózgu, piersi, okrężnicy i płuc, białaczka, choroba układu krążenia  cukrzyca. Wszystkie te choroby były powiązane ze stosowaną dietą. Choroby te były bezpośrednio powiązane ze spożyciem mleka, mięsa, jajek, tłuszczu zwierzęcego i białka, podczas gdy diety bogate w błonnik, przeciwutleniacze (głównie pochodzące z warzyw i owoców) i nasiona roślin strączkowych wydawały się mieć charakter zapobiegawczy.

Autorzy kompleksowego przeglądu badań nad rakiem i dietą (Lanou i Svenson, 2010) zgadzają się, że diety bogate w pokarmy roślinne zmniejszają ryzyko zachorowania na wiele rodzajów nowotworów. Zwracają uwagę, że szczególnie korzystne działanie mają błonnik, owoce i warzywa, nasiona roślin strączkowych, w tym produkty sojowe, przyprawy i produkty pełnoziarniste.

Nauka odnosi się również do antynowotworowych działań warzyw z rodziny krzyżowych (brokuł, kapusta, rzodkiew, rzeżucha, rukola). Abdull Razis i Noor (2013) zdecydowali się podsumować fakty i bliżej zbadać przyczyny, dla których brokuły i inne warzywa krzyżowe wydają się mieć silne działanie zapobiegawcze przeciwko wielu rodzajom nowotworów (głównie odbytu, płuc, prostaty i piersi). Warzywa z rodziny krzyżowych zawierają znaczną ilość glukozynolanów, grupy glikozydów zawierających siarkę, a ich produkty uboczne, takie jak izotiocyjaniany, uważa się za korzystne dla zdrowia. Badanie to wykazało, że zarówno glukozynolany i izotiocyjnay mogą regulować aktywność enzymów, które są istotne dla profilaktyki raka.

Bosetti i in. (2012) przeanalizowali dane z serii badań z Włoch i Szwajcarii i odkryli, że spożywanie warzyw krzyżowych co najmniej raz w tygodniu znacznie zmniejszyło ryzyko zachorowania na raka jamy ustnej, gardła, przełyku, okrężnicy, odbytu, piersi i nerek.

Z drugiej strony, diety oparte o produkty zwierzęce są znane z tego, że stwarzają ryzyko zachorowania na raka. Grant (2013) przeprowadził kompleksowe badanie i przeanalizował pochodzące z 87 krajów wysokiej jakości dane, w celu zbadania związku pomiędzy stylem życia a rakiem. Wyniki wykazały, że głównym czynnikiem przyczyniającym się do 12 rodzajów nowotworów w poszczególnych krajach było spożycie produktów pochodzenia zwierzęcego (włączając w to mięso, mleko, ryby i jajka). Typy nowotworów powodowanych przez produkty zwierzęce to głównie rak piersi, macicy, nerki, jajników, trzustki, prostaty, jąder i tarczycy oraz szpiczak mnogi. Badanie również wykazało, że w niektórych państwach wraz ze wzrostem spożycia produktów zwierzęcych wzrosła liczba zachorowań na raka. Za przykład może posłużyć wzrost liczby przypadków raka okrężnicy po ukończeniu 15-27 roku życia, raka piersi po przekroczeniu 20-31 roku życia w Japonii oraz wzrost współczynnika śmiertelności, w ciągu 10 lat, na inne nowotwory w krajach Azji Południowo-Wschodniej po tym, jak spożycie mięsa i produktów mlecznych wzrosło. Autor wyjaśnił, że spożycie produktów zwierzęcych powoduje wzmożoną produkcję insuliny, insulinopodobnego hormonu wzrostu 1 i hormonów płciowych, natomiast podwyższony poziom tych hormonów powoduje wzrost ryzyka zachorowania na nowotwory. Grant wskazał również, że żelazo hemowe obecne w mięsie (ten rodzaj żelaza występuje wyłącznie w mięsie) może być czynnikiem sprzyjającym zachorowaniu na raka, w związku ze wzmożoną produkcją wolnych rodników i uszkodzenia DNA. Co więcej, wyższe spożycie białka wykazało stymulacyjny wpływ na rakotwórcze reakcje w organizmie. Zasugerowano, że jedyna dieta, w której można tego uniknąć, to dieta pełnowartościowa dieta roślinna, wykluczająca izolaty białka.

Od dawna również wiadomo, że gotowanie mięsa w wysokich temperaturach wytwarza rakotwórcze związki, zwane policyklicznymi węglowodorami aromatycznymi (PAH) i aminami heterocyklicznymi. Ostatnie badanie ujawniło, że te związki zwiększają potencjał rakotwórczy, gdy wchodzą w reakcję chemiczną z azotem (podstawowym pierwiastkiem występującym w białku) i są nitrowane (Jariyasopit i in., 2014) Badanie wykazuje, że nitrowane PAH mają od 6 do 432 razy wyższy potencjał wywołania mutacji, która może doprowadzić do raka, niż związki macierzyste. Przygotowywanie mięsa w wysokiej temperaturze stwarza zatem większe ryzyko dla zdrowia niż wcześniej sądzono.

Najbardziej obfitym z aminów heterocyklicznych, związek zwany PhiP, również ma silne skutki estrogenowe, co zostało powiązane z nowotworami hormonowrażliwymi (Papaioannou i in., 2014).

Niektóre substancje dodawane do przetworzonego mięsa, takie jak azotyny, stosowane jako środki konserwujące, mogą również doprowadzić do powstania rakotwórczych związków N-nitrozowych, które wraz z podwyższoną ilością PAH (w związku z przetwarzaniem w wysokiej temperaturze) i wysoką zawartością żelaza hemowego mogą sprawiać, że przetworzone mięso jest bardziej rakotwórcze niż czerwone mięso.

Kolejny czynnik zwiększający rakotwórczy potencjał pokarmów pochodzenia zwierzęcego to zanieczyszczenia środowiskowe, takie jak polichlorowane bifenyle (PCB). Chociaż te związki przemysłowe zostały zakazane na całym świecie ponad 30 lat temu, ze względu na ich wysoką toksyczność, są bardzo trwałe i w dalszym ciągu występują w naszym środowisku. Kiedy już PCB dostanie się do organizmu, gromadzi się w tkance tłuszczowej i może powodować długotrwałe problemy, takie jak nieprawidłowe reakcje immunologiczne, problemy z zachowaniem i ze zdrowiem psychicznym, zmniejszona aktywność tarczycy, problemy z płodnością mogące wywołać raka i poważnie zaszkodzić rozwojowi dziecka. Przegląd opublikowany w czasopiśmie „Medycyna Środowiskowa” ujawnił, że ryby, nabiał, hamburgery i drób są wśród wszystkich pokarmów najbardziej zanieczyszczone (Crinnion, 2011).

Co bardziej zwróciło uwagę na problem, ponieważ wieść rozeszła się w tempie natychmiastowym i wywołało spory szum w mediach, w 2015 roku Światowa Organizacja Zdrowa (WHO), w oparciu o szeroko zakrojone badania przeprowadzone przez jej organ doradczy – Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem – sklasyfikowała przetworzone mięso jako rakotwórcze, a czerwone mięso jako możliwie rakotwórcze (Bouvard i in., 2015).

Niestety jednak wiedza ta wciąż nie jest powszechna, a wręcz jest skrzętnie skrywana pod wielkimi szyldami reklamującymi oferty sklepowe. Posiadana wiedza natomiast często nie wystarcza. Potrzebne są jeszcze chęci i silna wolna do zmiany swoich przyzwyczajeń i na nawyków żywieniowych. A liczba zachorowań stale rośnie, przy czym co czwarty Polak umiera z powodu nowotworu.