Mniszek pospolity (Taraxacum officinale), nazywany też mniszkiem lekarskim, to pospolity chwast występujący na całej półkuli północnej, także Polsce. Z jednej strony spędza sen z powiek ambitnym właścicielom zadbanych trawników, z drugiej strony skrywa zarówno w swoich kwiatach, liściach jak i korzeniach wiele dobroczynnych substancji. Będąc na łonie natury często ignorujemy jego obecność, być może ze względu na duże podobieństwo do innej rośliny – mlecza, która jest trująca. Rozróżnienie obu roślin nie jest jednak tak trudne jak by się wydawało: liście mniszka lekarskiego wyrastają tuż przy ziemi, a na łodydze wyrasta tylko jeden kwiat, natomiast z łodygi mlecza wyrastają na całej jego długości dodatkowe kwiaty oraz liście.

Mniszek lekarski stosowany był w medycynie tradycyjnej i współczesnej na terenach Europy, Azji i Północnej Ameryki, choć z jego cudownych właściwości zdawali sobie sprawę już w X wieku także arabscy lekarze, zalecając go jako środek moczopędny, przeczyszczający i poprawiający funkcjonowanie wątroby. W tradycyjnej medycynie chińskiej preparaty zawierające wyciąg z mniszka stosowane były jako lek na zapalenie wątroby oraz infekcje górnych dróg oddechowych, w tym zapalenia płuc i oskrzeli.

Wyjątkowe działanie mniszka pospolitego wynikają z obecności flawonoidów (luteoliny, apigeniny, chryzoeriolu, kwercetyny, izoramnetyny), fitosteroli, polifenolokwasów (cykoriowego, chlorogenowego, kaftarowego, kawowego), karotenoidów, kumaryny, soli mineralnych, w tym bardzo wysokiej zawartości potasu, witaminy C, witaminy A oraz inuliny.

Inulina to wyjątkowy polisacharyd o działaniu prozdrowotnym – spożyta z pokarmem trafia do jelita grubego, gdzie na skutek fermentacji wpływa na namnażanie dobroczynnej populacji bifidobakterii, co z kolei wpływa na regulację stężenia cholesterolu. Ponadto na skutek tego procesu polepsza się biodostępność składników mineralnych takich jak magnez, wapń, cynk i żelazo, co stanowi ważny czynnik w polepszeniu mineralizacji kości. Poprzez wpływ na florę jelitową inulina ogranicza aktywność β-glukuronidazy, enzymu, którego działanie może przyczyniać się do powstawania nowotworów hormonozależnych.

Inulina wykazuje ponadto działanie przeciwmiażdżycowe poprzez obniżenie cholesterolu LDL i trójglicerydów, a także wspomaga pracę jelit i reguluje wypróżnienia.

Jest chętnie używana w produkcji żywności dzięki swoim właściwościom żelującym, zagęszczającym i niskiej kaloryczności. Inulina może być stosowana przez osoby cierpiące na cukrzycę ze względu na jej niską słodkość i działanie hipoglikemiczne.

Mniszek lekarski znany jest głównie ze swojego działania moczopędnego, ale sprawdza się też świetnie w przypadku schorzeń związanych z wątrobą, woreczkiem żółciowym oraz problemów trawiennych. Może pomóc powrócić do zdrowia po przebytej żółtaczce, a niemiecka Kommission E, zajmująca się leczniczymi preparatami roślinnymi zaleca jego stosowanie także w przypadku leczenia anoreksji i niestrawności.

Preparaty zarówno z korzeni jak i z liści mniszka mogą też być z powodzeniem stosowane jako środki wzmagające apetyt, poprawiając zarazem trawienie pokarmów.

Dodatkowym argumentem przemawiającym za włączeniem mniszka lekarskiego do swojej diety jest jego działanie łagodzące, przeciwzapalne i immunosupresyjne, a także wspomagające proces odchudzania i łagodzące objawy napięcia przedmiesiączkowego. Niektóre badania wykazały, że ekstrakty z tej rośliny mogą wspomóc obumieranie guzów, a choć proces ten nie jest do końca poznany, wszystko wskazuje na to, że mniszek lekarski jest w stanie modulować reakcje immunologiczne. Inne chińskie badanie z kolei wykazało, iż mieszanka ziołowa na bazie mniszka lekarskiego była równie skuteczna w zwalczaniu zakażenia układu pokarmowego spowodowanego bakterią Helicobacter pylori jak stosowanie gentamycyny.

Co najważniejsze, mniszek lekarski stosowany jest od wieków i uważany jest za roślinę bezpieczną, nie wykazującą właściwości toksycznych. Może być stosowany przez kobiety karmiące i ciężarne oraz przez dzieci, a alergie występują wyjątkowo rzadko (osoby uczulone na inne rośliny z gatunku astrowatych mogą doświadczyć alergii krzyżowej). Ustalono, że dawka 6g na kilogram masy ciała jest bezpieczna dla zdrowia, zatem ryzyko przedawkowania jest niezwykle niskie.

Zalecaną dawką zarówno w przypadku korzeni, jak i liści jest 4-10 gramów dziennie, w zależności od zapotrzebowania, jednak stosowanie preparatów mniszka nie jest polecane osobom cierpiącym na ostre zapalenie żołądka, pęcherzyka żółciowego i jelit.

Mniszek lekarski może być spożywany w postaci gotowych preparatów i suplementów, choć świetnie nadaje się również jako dodatek do sałatek, z jego kwiatów produkuje się miody i wina, a korzenie mogą stanowić substytut kawy.

Warto jednak pamiętać, aby spożywać mniszka z bezpiecznych źródeł – te zerwane w środku miasta mogą być skażone herbicydami. Zachowując jednak ostrożność regularne spożywanie mniszka lekarskiego może przynieść nam nieocenione korzyści nie tylko w zdrowiu, ale i w chorobie, warto zatem rzucić na te niezwykłe kwiaty świeże spojrzenie, i oprócz chwasta i łatwo dostępnego pokarmu dla chomików i świnek morskich znaleźć w nim środek leczniczy o szerokim zastosowaniu.

Bibliografia:

[1] Abdel E. G., Nesreen M., Deepika D., Nutrient composition of dandelions and its potential as human food, American Journal of Biochemistry and Biotechnology, 2012, 8 (2), 118-127 ISSN: 1553-3468

[2] Fang JY. Effect of fu-zheng qu-xie on gastric disease infected with Campylobacter pyloridis

[article in Chinese]. Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi. 1991;11(3):150-152, 133.

[3] Gudej J., Owczarek A., Roślinne surowce lecznicze – badania makroskopowo-mikroskopowe, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Katedra i Zakład Farmakognozji, Łódź 2012

[4] Kemper K. J., Dandelion (Taraxacum officinalis), The Longwood Herbal Task Force and The Center for Holistic Pediatric Education and Research

[5] Nowak A., Klimowicz A., Bielecka-Grzela S., Piechota M., Inulina – cenny składnik żywieniowy, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2012, 58, 1, 62–65

[6] Różański H.,Fitoterapia chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego, Akademia Medyczna im. K. Marcinkowskiego, Ośrodek Badawczo-Rozwojowy LNB Poland

[7] Yarnell E., Abascal K., Dandelion (Taraxacum officinale and T mongolicum), Integrative Medicine Vol. 8, No. 2 Apr/May 2009, ISSN: 1543-953X

https://www.facebook.com/plugins/likebox.php?href=https://www.facebook.com/vivazdrowie&width=290&colorscheme=light&show_faces=true&connections=&stream=true&show_border=true&header=true&height=942