Kalafior to popularne warzywo z rodziny kapustowatych, sprowadzone do Polski przez królową Bonę na przełomie XVI i XVII wieku. Podobny do brokułu, występuje w różnych odmianach różniących się od siebie kolorem i właściwościami: pomarańczowy charakteryzuje się wielokrotnie wyższą zawartością witaminy A, fioletowy ma łagodniejszy smak i gotuje się szybciej, natomiast zielony jest połączeniem kalafiora i brokułu i wyróżnia się słodszym smakiem. Najpopularniejszy jest natomiast kalafior biały i to on jest najczęściej spotykany na stołach. Choć w wielu domach jest stałym składnikiem menu ze względu na swoją niską cenę i dostępność przez cały rok, nie każdy zdaje sobie sprawę ile prozdrowotnych właściwości kryje w sobie to warzywo.

Kalafior dzięki niskiej zawartości tłuszczy i cukrów należy do warzyw bardzo niskokalorycznych – 100 gramów to zaledwie 24 kalorie. Ponadto, kalafior wykazuje wśród warzyw kapustnych jedną z najwyższych zawartości witaminy C, będącej bardzo silnym przeciwutleniaczem i biorącej udział w syntezie kolagenu, witaminy K, szczególnie ważnej dla procesu krzepnięcia krwi, oraz witaminy H, czyli biotyny, odpowiedzialnej za stan skóry i włosów. Kalafior jest też bogaty w siarkę, która również odpowiada za dobry stan skóry, włosów i paznokci, bierze udział w przemianach metabolicznych oraz procesie budowy białek, kwas foliowy, szczególnie ważny dla kobiet w ciąży, oraz potas, odpowiedzialny za utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi.

Warto wspomnieć, że kalafior należy do warzyw o bardzo wysokim potencjale przeciwnowotworowym – naukowcy przekonują, że regularne spożycie warzyw kapustnych, w tym także kalafiora, może znacząco ograniczyć ryzyko zachorowania na nowotwory przede wszystkim prostaty, pęcherza, piersi i szyjki macicy, ale także płuc, trzustki, żołądka, tarczycy, skóry i jelita grubego. Dzieje się tak za sprawą obecności wielu substancji o działaniu antykancerogennym, takich jak polifenole, mających działanie redukujące i hamujące aktywność wolnych rodników, czy glukozynolany i produkty ich rozpadu.

Glukozynolany charakterystyczne dla warzyw kapustnych mają szczególne znaczenie w profilaktyce chorób nowotworowych, dzięki swojemu działaniu ograniczającemu aktywność enzymów biorących udział w aktywacji metabolicznej kancerogenów, zapobieganiu uszkodzeniom DNA, udziale w metabolizmie estrogenu, będącym jednym z czynników wpływających na powstawanie nowotworów, oraz przywróceniu apoptozy, będącej procesem zaprogramowanej śmierci komórek rakowych.

W kalafiorze do ich przedstawicieli należy synigryna, glukobrassycyna, progoitryna, glukonapina, izotiocyjanian allilu oraz indol-3-karbinol. Szczególnie interesujący jest ten ostatni – mający działanie odwrotne do estrogenu, który promuje wzrost i przeżywalność komórek rakowych – indol-3-karbinol hamuje zatem ten proces, dzięki czemu jest wyjątkowo skuteczny w walce z nowotworami piersi, endometrium i szyjki macicy.

Poza działaniem antynowotworowym, glukozynolany wykazują też działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. Warto jednak pamiętać, że nadmierne spożycie glukozynolanów może spowodować wystąpienie działań niepożądanych, takich jak działanie wolotwórcze, a nawet mutagenne, i choć nie powinniśmy się obawiać spożywając warzywa kapustne raz na jakiś czas, najważniejsze jest zachowanie umiaru.

Charakterystyczna dla warzyw kapustnych, w tym także dla kalafiora, jest obecność sulforafanu, będącego silnym przeciwutleniaczem, oraz substancji antyodżywczych zwanych goitrogenami. Ich spożycie ogranicza jodowanie tyroksyny, co skutkuje obniżeniem stężenia hormonów tarczycy we krwi, a następnie wzrostem aktywności tyreotropowej przysadki mózgowej i zwiększeniem masy tarczycy, czyli wystąpieniem wola. Szczególną ostrożność powinny więc zachować osoby mające problemy z tarczycą, jednak odpowiednia, zrównoważona i urozmaicona dieta ogranicza zagrożenie płynące z działania goitrogenów. Działanie wolotwórcze nasila się na skutek niskiej podaży jodu, dlatego też istotne jest, aby spożywając warzywa kapustne zadbać o dostateczne spożycie tego pierwiastka.

Kalafior, pomimo tego, że jest warzywem dobrze nam znanym i popularnym, zasługuje na szczególną uwagę ze względu na swoje wyjątkowe działanie mające znaczenie w prewencji nie tylko nowotworów, ale też innych chorób, takich jak miażdżyca, cukrzyca, zaćma i chorób otępiennych. Pomimo niebezpieczeństw płynących ze zbyt wysokiego spożycia goitrogenów czy glukozynolanów, zachowując umiar w jedzeniu omawianych warzyw dostarczamy sobie nieocenionych korzyści. Kalafior jest też warzywem uniwersalnym, tanim, a co najważniejsze – dostępnym cały rok, co stanowi ważny argument za wprowadzeniem go do swojej stałej listy zakupów. Jeśli kogoś odstrasza nieprzyjemny zapach kalafiora, wynikający z obecności związków siarki, wystarczy ograniczyć czas gotowania aby cieszyć się delikatnym smakiem tego wyjątkowego warzywa.

 Piśmiennictwo:

[1] Ciborowska H., Rudnicka A. 2007. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL Warszawa: 126-133.

[2] Sikorska-Zimny K., Składniki prozdrowotne w warzywach kapustowatych, Instytut Warzywnictwa im. Emila Chroboczka w Skierniewicach

[3] Szajdek A., Borowska J., Właściwości przeciwutleniające żywności pochodzenia roślinnego, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość., 2004, 4 (41) S, 5-28

[4] Szwejda-Grzybowska J., Antykancerogenne składniki warzyw kapustnych i ich znaczenie w profilaktyce chorób nowotworowych, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLIV, 2011, 4, str. 1039-1046

[5] Cauliflower, University of the District of Columbia, Center for Nutrition, Diet and Health