Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides L.) to wciąż mało popularna w Polsce roślina, kryjąca w sobie wiele niezwykłych właściwości. Rośnie w postaci kolczastych krzaków osiągających maksymalną wysokość od 2 do 4 metrów, a jego owoce są nieduże, owalne lub okrągłe w charakterystycznym, żółto-pomarańczowym kolorze. Hodowany jest od wieków w wielu krajach Europy i Azji, z czego głównie w Indiach, Pakistanie, Rosji i Nepalu, gdzie stosowany jest w przemyśle zarówno spożywczym, jak i kosmetycznym i farmaceutycznym.

Nazwa rokitnika – Hippophae, oznacza błyszczącego konia, co odnosi się do jego pierwotnego zastosowania w paszach właśnie dla tych zwierząt. Wpływało to nie tylko na polepszenie wyglądu sierści konia ale również na przyspieszenie ich wzrostu.

Dobrze udokumentowane jest stosowanie rokitnika do leczenia licznych schorzeń głównie w Azji – w tradycyjnej medycynie chińskiej i tybetańskiej stosowano jego owoce do leczenia gorączki, chorób krążenia, zatruć, przeziębień, zapaleń, jak również jako środek chroniący wątrobę i poprawiający trawienie. W Azji środkowej liści rokitnika używano w celu złagodzenia objawów chorób skóry, zapalenia jelita, i reumatyzmu, kwiaty z kolei – do zmiękczania skóry.

Co takiego kryje się w tej roślinie i sprawia, że ekstrakty z niej znajdują tak szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach?

Rokitnik zawiera ponad 190 substancji, które aktywnie działają na polepszenie stanu naszego organizmu, co świadczy o jego niezwykłości. Do najważniejszych składników w nim zawartych należą antyoksydanty, takie jak witamina C, witamina E, tokoferole, flawonoidy i karotenoidy (betakaroten, likopen i zeaksantyna), które warunkują działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, immunomodulujące, antybakteryjne, przeciwwirusowe, przyspieszające gojenie ran i chroniące układ krwionośny. Ponadto w jego składzie wyróżnić można wodę, cukry, białka, tłuszcze, w tym głównie tłuszcze nienasycone, białka, minerały, przede wszystkim potas obecny w owocach i soku, wapń, magnez, sód, żelazo i fosfor. Wśród witamin szczególnie wyróżnia się obecność wcześniej wspomnianej już witaminy C (najbogatsza odmiana ma w swoim składzie aż 1004,85mg/100g suchej masy!), witamina E chroniąca przed miażdżycą, nowotworami i starzeniem się komórek, witamina A zapobiegająca zakażeniom i rogowaceniu skóry, a także witamina B1, B2 i K.

W owocach rokitnika obecne są też niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu aminokwasy egzogenne, takie jak treonina, lizyna, fenyloalanina i izoleucyna.

Ciekawą cechą charakterystyczną rokitnika jest stosunkowo wysoka zawartość oleju i kwasów tłuszczowych w jego owocach i ich pestkach, w tym przede wszystkim nienasyconych: alfa-linolenowego n-3, gamma-linolenowego n-6, palmitooleinowego, a także nasyconych: palmitynowego i stearynowego.

Olej z rokitnika znajduje zastosowanie głównie w kosmetyce dzięki swemu odżywczemu i odbudowującemu działaniu i zawartości witaminy E nazywanej witaminą młodości. Jego ekstrakty dodawane są do kremów przeciwzmarszczkowych i przeciwstarzeniowych, a także kremów do opalania chroniących przed szkodliwym działaniem promieni UVA i UVB. Ponadto środki  z zawartością oleju z rokitnika stosuje się do leczenia trądziku, zapaleń skóry, podrażnień, oparzeń, a także drobnych ran i otarć. Stymuluje on też syntezę kolagenu. Ciekawostką jest, że rosyjscy kosmonauci nacierali się kremem z rokitnika, a także spożywali jego wyciągi w celu ochrony przed działaniem promieniowania słonecznego.

Wartościowe są nie tylko owoce rokitnika, ale również jego liście – te również wykazują wysoką zawartość związków fenolowych, karotenoidów i chlorofilu. Mogą też stanowić broń w walce z drobnoustrojami, działają bowiem hamująco na rozwój i aktywność bakterii takich jak Bacillus cereus, stanowiący czynnik etiologiczny zatruć pokarmowych, pałeczka ropy błękitnej, gronkowiec złocisty i paciorkowiec kałowy.

Dosyć nietypowa dla królestwa roślin jest obecność w rokitniku 5-HT – hydroksytryptaminy, zwanej inaczej serotoniną, która w organizmie człowieka pełni rolę neuroprzekaźnika regulującego nastrój, ciśnienie krwi i temperaturę ciała. Jest ona też ważnym czynnikiem w walce z depresją, schizofrenią, niepokojem, zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, bólem, nadciśnieniem, migrenami i otyłością.

Poza zastosowaniem z kosmetyce i farmaceutyce rokitnik jest też ciekawym dodatkiem w kuchni. Pomimo smaku jego owoców, który jest kwaśny i cierpki, często stosuje się go w produkcji soków, dżemów, konfitur, win, nalewek i jogurtów, a z jego liści można przygotować napar i pić jako herbatę. Zawartość dobroczynnych substancji zależna jest od dojrzałości owoców, metody obróbki, warunków klimatycznych i pory zbiorów, jednak niezależnie od tego, rokitnik dzięki swoim małym wymaganiom glebowym jest atrakcyjną rośliną zarówno do uprawy, jak i stosowania jego owoców i ekstraktów.

 Bibliografia:

[1] Bośko P., Biel W., Właściwości lecznicze rokitnika zwyczajnego (Hippophaë rhamnoides L.), Post Fitoter 2017; 18(1): 36-41

[2] Christaki E., Hippophae Rhamnoides L. (Sea Buckthorn): a Potential Source of Nutraceuticals, Food and Public Health 2012, 2(3): 69-72 DOI: 10.5923/j.fph.20120203.02

[3] Kumar R., Phani Kumar G., Chaurasia O.P., Bala Singh S., Phytochemical and Pharmacological Profile of Seabuckthorn Oil: A Review, Research Journal of Medicinal Plant, 2011, ISSN 1819-3455

[4] Pachołek B., Sielicka M., Doleba A., Kałużny M., Błaszkowska M., Kołak M., Wpływ dodatku oleju z owoców rokitnika na stabilność oksydatywną i pożądalność konsumencką oleju lnianego, ZESZYTY NAUKOWE AKADEMII MORSKIEJ W GDYNI, nr 86, grudzień 2014

[5] Piłat B., Zadernowski R., Uzdrawiająca moc owoców rokitnika (Hippophaë rhamnoides L.), https://www.researchgate.net/publication/289489375

[6] Piłat B., Zadernowski R., Bieniek A., Charakterystyka chemiczna różnych odmian rokitnika, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLV, 2012, 3, str. 897–901

[7] Ruan C.J., Teixeira da Silva J.A., Jin H., Li H., Li D.Q., Research and Biotechnology in Sea Buckthorn (hippophae spp.), Medicinal and Aromatic Plant Science and Biotechnology, 2007 Global Science Books

[8] Zeb A., Chemical and Nutritional Constituents of Sea Buckthorn Juice, Pakistan Journal of Nutrition 3 (2): 99-106, 2004